بررسی مفهومی «مکر خداوند» با مؤمنان در پرتو آیات قرآن کریم

مفهوم «مکر خداوند» از مفاهیم ژرف و پیچیده در قرآن کریم است که با چالش‌های تفسیری و کلامی متعددی مواجه است. این پژوهش با هدف بررسی چیستی و چرایی مکر خداوند در قبال مؤمنان، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع قرآنی، روایی و آرای مفسران و متکلمان اسلامی صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مکر خداوند، برخلاف معنای رایج انسانی آن، نوعی تدبیر پنهانی، سنجیده و حکیمانه در چارچوب سنت‌های الهی مانند استدراج، امتحان، و تربیت روحی انسان است. تحلیل دیدگاه‌های مفسرانی همچون علامه طباطبایی، فخر رازی، زمخشری و همچنین آرای عرفانی ابن عربی و مولانا، نشان می‌دهد که مکر الهی با مؤمنان، بسته به واکنش ایشان، می‌تواند به بازگشت و تعالی یا سقوط و هلاکت منجر شود. بر این اساس، عواملی مانند خشیت از خدا، مراقبت از ایمان باطنی، و توسل به توبه و استغفار، از مهم‌ترین راهکارهای مصونیت از مکر الهی تلقی می‌شوند. این مطالعه می‌کوشد با بازخوانی دقیق منابع، نگاهی جامع‌تر و عمیق‌تر نسبت به سازوکارهای تربیتی مکر الهی در حیات مؤمنان ارائه دهد.